Het verschrikkelijke
dat een gedicht
overkomt.
Een gedicht wordt gelezen.
Daarna binnengesleept op onbekend terrein.
en dan geïnterpreteerd en beoordeelt
en ontleedt en van betekenis voorzien
en bespreken en gedeeld.
en afgewezen en aanbevelen
en verguist en herondekt
en onderwerp van wetenschappelijke studie:
ontleedt en verklaard
en gepubliceerd in landelijke bladen
en becommentarieerd
en voorgelezen in een te klein theater
door de dichter zelve, als ie dan nog leeft,
en de historische context niet te vergeten
en de hoogoplopende discussie
en of het waar is
en wat de biografie
van de dichter ons zoal leert en dat jij het
gedicht, noemt al
Vooraf geschiedt het verschrikkelijke.
Elke morgen loop ik om half zeven met Sezinho langs planten en bomen en hij praat honderduit. Dat stengels en de bladeren van deze plant afsterven nadat ze hun bloemen hebben voortgebracht. Dat die plant waar alle blad van verdwenen is, des nachts blijkt opgegeten te zijn door een tevreden rups die ligt te slapen naast de plant. Dat daqueles coquiros al meer dan vijftig jaar omhoogsteken. Dat alle planten en bomen in het regenseizoen groeien en als het droog is niet. Dat die planten daar niet te onderscheiden zijn als ze net uit hun zaad ontspruiten. “Het blad groeit weer aan,” zegt Sezinho. “Er groeien steeds weer nieuwe stengels,” zegt Sezinho. “We moeten wachten voordat we het onkruid kunnen wieden,” zegt Sezinho. “Ze stonden er al toen ik geboren werd, ” zegt Sezinho. Zo verandert er niets en is nooit iets hetzelfde. Ik moderne, denk dat planten CO2 opnemen en water en dat aarde krioelt van de bacteriën en elementen en dat de planten zonne-energie gebruiken om dat alles te binden. Hoeveel verder ben ik nu dan Thales en Anaximander die weten dat alles bestaat uit aarde-water-vuur-lucht? Ik weet nog niet eens wat water is.
Wij rederijkers hebben bedacht dat haiku’s rijmpjes zijn van 7-5-7 en dat het drie regels zijn, gewoon als we zijn aan ons eigen klank- en schrijfbeeld. Daar schrijven we dan duizenden van. Wij denken echt dat we praten zoals we schrijven. Woorden bestaan echt uit letters. Hij wordt, wordt echt met een t uitgesproken. Wij denken dat we overal kunnen binnendringen en ons alles eigen kunnen maken en dus kapen we erop los. Maar nee, ik leerde onderweg van Bashō dat elk gedicht dat hij schrijft een oud Japans schilderij is, in kalligrafische voorouderlijke en kronkelende tekens, met geen pen te beschrijven. Dat een haiku als schilderij opgehangen wordt aan deurpost of muur. Dat bij elke haiku een tekening wordt gemaakt. Dat de haiku het begin is van een kettingdicht dat met vrienden wordt geïmproviseerd als gezelschapsbezigheid. Dat het boordevol allusies en eerbetoon zit aan alle voorgangers van meer dan duizend voor onze jaartelling tot een dag geleden. Dat elke haiku een wending heeft die aangegeven wordt door een niet te vertalen snijwoord zoals ha waardoor wij de kwintessens vaak missen. Dat in elke haiku een waarneming aanwezig is van iets uit de zichtbare natuur. Dat Bashō net als Peter after nature is avant la lettre. Dat Bashō die vorm wel belangrijk vindt maar vooral ook dat het Bashō om de natuur en de vent gaat en om zijn vrienden. Dat zijn laatste werk als hij tweeënvijftig is, De smalle weg naar het verre noorden, zo bijzonder is omdat er niets meer zat tussen hem, het papier, de inkt en de natuur. Bashō voltooit zijn weg. Bashō kan zuiver kijken en dichten. Om maar wat te noemen wat wij rederijkers niet zien. Ook dat wij christenen zijn en Bashō en zijn vrienden niet. “Ik heb geen voorgangers in deze weg,” zegt Bashō. En: “Volg mij niet na, stel de vragen die ik heb.”
Sét en ik kijken elke avond een film van Buster Keaton. Als Buster tweeëntwintig is, begint hij met het maken van Films. Buster maakt alles a prima vista totdat hij drieëndertig is. Dan verkoopt hij zijn ziel aan de duivel van de commercie en wordt hij gedwongen om eerst een script te schrijven dat moet worden goedgekeurd. Buster raakt definitief aan de drank. De bloem verwelkt. In negentienvijfenzestig maakt Samuel Becket de film Buster Keaton met Buster. Alleen Buster zijn aanwezigheid toont het spleen van Becket al voldoende. De handelingen in de film lijken overbodig. Buster en Buster vallen samen. Charlie Chaplin is zes jaar ouder dan Buster. Sét en ik kijken ook al zijn films. Vijfentwintig jaar oud maakt Chaplin in een jaar tijd zesendertig films. Chaplin dooft langzaam uit en wordt met pek en veren besmeurt als communist America uitgejaagd en zal nooit meer terug keren. In Limelight uit negentientweeënvijftig speelt de zevenenvijftigjarige Buster de partner van de dan drieënzestigjarige Chaplin. Buster wordt steeds meer vaudeville en Charles valt steeds meer samen met zijn queeste, hij wordt steeds bozer en moreler. Buster wordt steeds leger, Chaplin steeds voller en voor wat Bashō betreft, ben ik woordeloos. Het woord volledig komt bij me boven.